Saturday, January 12, 2013

ამერიკის გენოციდი



 adre xolokosti-is /genocidi-s jurnalis proeqtis,Semwynareblobis dasasrulis, mTavari mimarTuleba iyo genocidi,romelebic moxda istoriaSi da SeerTebuli Statebis sazRvrebs gareT.miuxeddavad amisa,rac Cven ar unda daviviwyoT aris is,rom aborigeni amerikelebis masobrivi mkvleloba moxda TviTon amerikaSi da ara sxva romelime kontinentze.
jamSi miviReT is rom,fanatizmi da rasobrivi diskriminacia jer isev arsebobs Cvens realobaSi.
1492 wels kolumbma gadacura lurji zRva”…da mas hqonda pirveli kontaqti idielebTan.aborigeni amerikelebisTvis,msoflio 1492 wlis Semdeg aRar iqneba igive rac adre iyo maTTvis.es TariRi aris dasawyisi im didi gzis,saidanac daiwyo devna da genocidi aborigeni amerikelebis.
yvelaze Tavmdabluri SefasebiT,SeerTebuli Statebis mosaxleobis raodenoba,evropelebTan kontaqtamde iyo ufro meti vidre 12 milioni.oTxi saukunis Semdeg ki es ricxvi Semcirda 95%-iT 237 aTasamde.
 1493 wels,roca kolumbi dabrunda haitize,man swrafad gaatara monobis politika da masobrivi devna TAINO-s mosaxleobis.sami wlis ganmavlobaSi daiRupa xuTi milioni adamiani.las kasasi,kolumbis drois istorikosi,wers mravali saxis saSinelebaze,romlebic espanelma kolonistebma miayenes mosaxleobas:saxalxod Camokidebdnen,maT Svilebs glejdnen nawilebad da iyenebdnen ZaRlebis sakvebad da mravali sxva sisastike.las-kasasis naSromebi xSirad amoRebulia amerikuli popularuli wignebis siidan,radgan kolumbi iTvleba gmirad,dResac ki.
masobrivi mkvlelobebi ar wydeboda, mas Semdegac rac kolumbi gaemgzavra iqedan.evropuli koloniebis gafarToebas mohyva analogiuri genocidis faqtebi.indielTa ganadgureba es politika iqna moyvanili ZalaSi,raTa gaewmindaT miwa TeTri moaxleobisTvis.ganadgurebis gegma moicavda iseT meTodebs rogoricaa mosaxleobis daxocva jariskacebis mier da aseve biologiuri iaraRiT.maRali iyo sikvdilianoba iZulebiTi gadasaxlebis meTodis gamoyenebisas rom gadaenacvlebinaT indielebis sacxovrebeli adgili.
 ganadgurebis kanoniT,gamocemuli 1830-wels,ZalaSi modis rigi faqtebisa,romlebmac gamoiwvies Semdegi movlenebi:cremlebis biliki 1838-wels,marSi Cerokidan,romlis Sedegadac ganadgurda mniSvnelovani nawili Cherokee-is mosaxleobis.amerikeli indielebis koncentraciam rig patara geografiul raionSi da samSoblodan maTma gandevnam gamoiwvia sikvdilianobis momateba,pirvel rigSi omTan dakavSirebuli faqtebis gamo,daavadebebis,SimSilobis,gadassaxlebisas gausaZlisi pirobebis gamo,agreTve cxovrebis wesis ganadgurebis gamo.
dasavleT sazRvrisken eqspansiis dros,erTerTi mcdeloba rom gaenadgurebinaT indielebis cxovrebis wesi iyo amerikis mTavrobis mcdeloba,rom indielebi gaexada fermerebad da ranCos mflobelebad.
 es faqti iqneboda indielebis cxovrebis wesis mniSvnelovnad Secvlis faqti.amas garda,erTerTi umniSvnelovanesi meTodi iyo mizanmimarTuli ganadgureba florisa da faunis,romelsac indieli mosaxleoba iyenebda sakvebad da sxva miznebisaTvis.kaliforniaSi oqros aRmoCenam,1848 wlis dasawyiSi,aiZula amerikelebi moexdinaT indielebis eqspansia dasavleTiT.amerikelebis gaumaZRroba fulisa da miwis mimarT gaamZafra 1862 wlis sakarmidamo kanonma.kaliforniasa da texasSi iyo uxeSi genocide indielebisa araindielebis mier garkveul periodis ganmavlobaSi.kaliforniaSi kleba milionis meoTxedidan anu 250 000 dan 20 000 mde dakavSirebulia pirvel rigSi sisastikesTan da masobriv mkvlelobebTan,Saxtiorebisa da pirveli macxovreblebis mier.indielTa ganaTleba daiwyo iezuitebis mier agebuli fortebidan,romlebSic aborigeni mosaxleobis axalgazrda Svilebi iyvnen ddapatimrebuli.maT aswavlidnen da unergavdnen aramSobliur qristianul Rirebulebebs,da aiZulebdnen fizikurad emuSavaT.es bavSvebi Zalis gamoyenebiT iyvnen warTmeulni jariskacebis mier,am bavSvebs amis Semdeg arasodes ar unaxavT TavianTi mSoblebi vidre ar gaxdnen sakmaod mozrdilni.es iyo mas Semdeg,rac maTi Rirebulebebi da codna iyo Secvlili koloniuri azrovnebiT.erTerTi safuZveli amerikuli imperializmis strategiis iyo idea SeecvalaT tradiciuli mmarTveli sxvadasaxva aborigeni eris da CaenacvlebinaT TeTri skolis kursdamtavrebulebiT raTa daeCqarebinaT maTi miznebis amerikis miznebTans SesabamisobaSi moyvana da gafarToveba.
 savaraudod,erTerTi odiozuri kanon/aqti iyo  indielebisaTvis kameCebis ganadgureba.indielebisaTvis,romlebic cxovrobdnen vakeze,cxovreba damokidebuli iyo kameCebze.me-19 saukunis dasawyisSi,ricxobrivad iyo 40 milioni kameCi,magram 1830 1888 wlebSi sistematiurma ganadgurebis gamo gadarCa mxolod ori jogi.mTel 1895welSi,manmade arsebuli uzarmazari bizonis jogebi praqtikulad amowyda.sabolood moxda is rom daiwyo farTomasStabiani SimSili da mravali tomis socialuri da kulturuli ganadgureba.
genocidi Sevida saerTaSoriso samarTalSi pirvelad 1948 wels rodesac saerTaSoriso gaerTianebas  (ebraelebi,polonelebi da sxva nacisturi germaniis msxverplni) Seeqmna kulturuli gadaSenebis safrTxe.xolokosti meore msoflio omis dros gaxda genocidis modeli.Cven,rogorc adamianTa rasas,unda gvesmodes es yvelaferi rom ar moxdes sxva genocidis faqti.genocidi bevri sxvadasxva jgufis mainc farTod xdeba dResac.diskriminacia aborigeni amerikeli mosaxleobis aris erTerTi magaliTi am umowyalo gamanadgurebeli movlenis.

Credits:sharon johnston,aborigeni amerikelebis genocid,sociologiuri xedva,1996 weli.

No comments:

Post a Comment